Δασκαλόπετρα. Εδώ "χτυπά" η καρδιά του Βροντάδου!

H Δασκαλόπετρα, μια όμορφη παραθαλάσσια τοποθεσία στο βόρειο άκρο του Βροντάδου, τους καλοκαιρινούς μήνες σφύζει από ζωή.
Εδώ είναι ο τόπος συνάντησης της νεολαίας που μπορεί να απολαύσει το μπάνιο στη θάλασσα, τη βόλτα στην παραλία, να παίξει ποδόσφαιρο ή μπάσκετ, να χαρεί τη συντροφιά της παρέας.

Αλλά και οι μεγαλύτεροι μπορούν να απολαύσουν τον καφέ ή το φαγητό τους στα καφενεία και τις ταβέρνες της περιοχής, να αγοράσουν ολόφρεσκο ψάρι από τα καΐκια που καταφθάνουν το ένα μετά το άλλο στο γραφικό λιμανάκι.

Μαζί τους και οι τουρίστες που μένουν στα ξενοδοχεία και τα ενοικιαζόμενα δωμάτια της περιοχής.

Όμως, και κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς, οι ρυθμοί δεν «πέφτουν». Τα τρία Δημοτικά σχολεία, το Γυμνάσιο, το Γενικό Λύκειο και το Επαγγελματικό Λύκειο Βροντάδου αλλά και πολλά σχολεία της πόλης της Xίου, πραγματοποιούν εδώ τους σχολικούς περιπάτους τους συνδυάζοντας την ψυχαγωγία με την επίσκεψη στους αρχαιολογικούς και ιστορικούς χώρους της περιοχής.

 Το ιερό της Κυβέλης

Στο ύψωμα-βράχο της περιοχής υπήρχε υπαίθριο ιερό της Κυβέλης που χρονολογείται στα τέλη του 6^ου αιώνα π.Χ. Η Κυβέλη λατρευόταν στα Μητρώα, χώρους με σημαντικό πολιτικό και θρησκευτικό χαρακτήρα, αλλά και σε υπαίθρια ιερά, λόγω της απήχησης που είχε, ως θεά της φύσης, στον κόσμο της υπαίθρου.

Σήμερα στο διαβρωμένο βράχο, μόλις που διακρίνεται από το ανάγλυφο η καθιστή στο θρόνο θεά και οι λέοντες που πλαισίωναν το ναό.

Την ύπαρξη του ιερού της Κυβέλης στην περιοχή μαρτυρεί αναθηματική επιγραφή της ελληνιστικής εποχής που βρίσκεται εντοιχισμένη στην εκκλησία της Παναγίας της Ερυθιανής του Βροντάδου.

(Μαρία Γρηγοριάδου, πηγή: Οδηγός Αρχαιολογικού Μουσείου Χίου.)

 Η Δασκαλόπετρα

Στον ίδιο ύψωμα-βράχο της περιοχής, η νεότερη παράδοση τοποθετεί το σχολείο του Ομήρου. Η "Δασκαλόπετρα" ή αλλιώς "Δασκαλειό" και "Πέτρα του Ομήρου", λέγεται έτσι γιατί σύμφωνα με την παράδοση είναι ο τόπος, όπου ο γνωστός ποιητής  δίδασκε τα αθάνατα έπη του την Ιλιάδα και την Οδύσσεια.

Η ετυμολογία της λέξης Δασκαλόπετρα πρέπει να προέρχεται από το Δασκαλιό, Διδασκαλείο και με τη σειρά της από την ιταλική λέξη scoglio (= σκόπελος). Πβλ. Σκόι= βραχώδης τόπος.

Έτσι σε συνδυασμό με την παράδοση για τον Όμηρο, ο βράχος της θεάς Κυβέλης θεωρήθηκε σχολείο στο οποίο δίδασκε ο Όμηρος και επονομάστηκε Δασκαλόπετρα.

Οι αρχαιολόγοι εκτιμούν  ότι ο πεπλατυσμένος βράχος με το  ναό της θεάς Κυβέλης, σε συνδυασμό με τα νερά της γειτονικής πηγής, πρέπει να ήταν αφιέρωμα της Πολιτείας ή κάποιου ιδιώτη στη θεά και να αποτελούσε ιερό τέμενος που εξυπηρετούσε τη λατρεία της. Στην ίδια περιοχή άκμασε, μάλλον, και η Σχολή των Ομηρίδων Ραψωδών. 

Πολιτιστικό γεγονός με έντονο συμβολισμό αποτέλεσε η  «μαραθώνεια» ολονύκτια ανάγνωση της Οδύσσειας και της Ιλιάδας. Η  εκδήλωση πραγματοποιήθηκε από την οργάνωση
"Αναγνώστες του Ομήρου" με  πρόεδρο την Κάθριν Χολουάιν, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Στακραμέντο της Καλλιφόρνια και αντιπρόεδρο τον Ι. Σιμωνίδη σε συνεργασία με το Δημοτικό Περιφερειακό θέατρο Βορείου Αιγαίου και τον τέως Δήμο Ομηρούπολης.
Άνθρωποι όλων των ηλικιών και εθνοτήτων υπό τους ήχους της μουσικής, και τον παφλασμό των κυμάτων απόλαυσαν την ακρόαση των ομηρικών επών.

Η  βρύση του Πασά

Η ίδια περιοχή στα χρόνια της Τουρκοκρατίας υπήρξε δημοφιλής τόπος παραθερισμού και κατοικίας Τούρκων . Η τοποθεσία Βρύση Πασά ονομάστηκε έτσι από τον Μεχμέτ Πασά, ο οποίος, όταν έγινε διοικητής του νησιού το 1714, έχτισε στην περιοχή αυτή μια βρύση.

Ο Comte de Marcellus, όταν επισκέφθηκε το νησί το 1820, περιγράφει τη Βρύση ως εξής:

…Επεριπατήσαμεν επί μίαν ώραν εις την άκραν της θαλάσσης, ενίοτε επί χλόης πρασίνης και απαλής, συχνότερον επί βράχων πληττομένων υπό των κυμάτων και κεκαλυμμένων από αποξηραμένα φύκη. Τέλος , εντός κοιλάδος ρέει ύδωρ άφθονον και διαυγές. Ήτο η πηγή του Ράκτη και , ως λέγουν, το σχολείο του Ομήρου. Τώρα είναι η Πηγή του Πασά. Τεράστιος πλάτανος τη σκιάζει. Επί της μαρμαρίνης πλακός , τοποθετημένης άνωθεν της λεκάνης των υδάτων, αναγιγνώσκεται στίχος του Κορανίου. Η άλλη επιφάνεια φαίνεται ότι έφερι στίχους της Ιλιάδος… .

Στις μέρες μας στα δυτικά της Δασκαλόπετρας υπάρχει μια βρύση με ελάχιστο νερό, δεν μπορούμε όμως να είμαστε βέβαιοι ότι πρόκειται γι αυτήν. Πάντως σύμφωνα με διαβεβαιώσεις κατοίκων από το νερό της Βρύσης του Πασά στελνόταν στο σουλτάνο γιατί θεωρούνταν πολύ υγιεινό και θεραπευτικό.

Για τη Βρύση του Πασά σώζονται τα παρακάτω δημώδη ποιήματα:

Μέσα σ ώριο περιβόλι  

δάφνη και μηλιά μαλώνει.
-    Δάφνη , πήρες μου κλωνάρι.
-    Δεν σου πήρα εγώ κλωνάρι.
Κι αν σου πήρα εγώ κλωνάρι
το ποτάμι να με πάρη
να με πάη δύση δύση
κάτω στου Πασά τη Βρύση.
Κάτω στου Πασά τη Βρύση
πάει η κόρη να γεμίση.
Πα κι Αγάς να της μιλήση
Κι ήθελε να τη φιλήση.
-     Σύρε κόρη τα σαγιά σου
μη λερώσεις την ποδιά σου -
Κι αν λερώσω την ποδιά μου

Τι σε μέλει σε Αγά μου;
-    Μέλει με και σου το λέω
να σε πάρω να διαβαίνω.
-Κάλλια να σε φα το φίδι
παρ αυτό που λες να γίνει.

Η πηγή του Ράκτη

Πηγή που βρίσκεται στη χαράδρα προς τα δυτικά της Βρύσης του Πασά.

Το όνομα Ράχτης είναι απόηχος του μεγάλου ρήγματος από σεισμό και προέρχεται από το ρήμα ρήγνυμι. Οι κάτοικοι της περιοχής μέχρι και σήμερα, ακολουθώντας το δύσβατο αλλά γραφικό μονοπάτι, επισκέπτονται την πηγή  για να πάρουν το πόσιμο νερό  τους.

  

Βιβλιογραφία

1. Αντωνίου Χαροκόπου, Ο Βροντάδος και η Ιστορία του, Χίος (Εκ του τυπογραφείου «Ελευθερία») 1955.
2. Αγλαΐα Αρχοντίδου, Χίος τ'έναλος πόλις Οινοπίωνος, Χίος (Υπουργείο Πολιτισμού. Κ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων) 2000.
3. Αθηνά Ζαχαρού Λουτράρη, Όμηρος Χίος αοιδός, Χίος (εκδ. “άλφα πι”), 2005.
4. Άρθρα Αντ. Στεφάνου για τη Δασκαλόπετρα

Το μνημείο του Ψυχάρη 

Πάνω από το βράχο της Δασκαλόπετρας, βρίσκεται και το μνήμα του μεγάλου δημοτικιστή Γιάννη Ψυχάρη, Χιώτη της διασποράς.

Ο Γιάννης Ψυχάρης γεννήθηκε το 1854 στην Οδησσό της Ρωσίας και πέθανε το 1929, ύστερα από μακροχρόνια ασθένεια. Έδωσε μάχη για την επικράτηση της δημοτικής γλώσσας.

Στο βιβλίο του, «Το ταξίδι μου», θαυμάζει το γλωσσικό πλούτο των διαλέκτων των Μαστιχοχωρίων  και διατυπώνει την άποψη πως μια μέρα «τα χωριάτικα θα γίνουν η πρότυπη βάση της γλωσσολογικής επιστήμης, αρκεί να τα συγκρίνεις με τα αρχαία».

Όσο για το ταξίδι της ζωής του, περιγράφεται στο επιτύμβιο που ο ίδιος έγραψε.

Μοιρολογίστρες, Χιώτισσες, πατριώτισσες μου, μανάδες, αδέρφισσες, θυγατέρες μου, εσείς όλες αν τύχει μια μέρα και κατεβείτε στ’ ακρογιάλι, αν τύχει και περάσετε μπροστά στο άσπρο μου το μνήμα, σταθείτε μια στιγμή, τραγουδήστε μου ένα μοιρολόι από ΄κείνα που σας άκουσα να τραγουδάτε σαν ήμουνα παλικάρι και πήγα στα χωριά της μαστίχας, να μάθω τη λαλιά σας, τα ρωμαίικα.Ποιος ξέρει, μπορεί να με ξυπνήσουν άξαφνα ως και στον τάφο. Τόσο τ’ αγάπησα, τόσο βαθιά τα ΄βαλα  μέσα για μέσα στην καρδιά μου τη ρωμαίικη. Δεν είναι ανάγκη να΄χει το μοιρολόι σας λόγια πολλά. Φτάνουν δυο. Πείτε μοναχά πως γύρισα τον κόσμο πέρα πέρα, πως άφησα τη Γαλλία και πως ήρθα να ζεσταθώ, πως ήρθα να ξαποστάσω, στου Ήλιου μας το φως, στην καλοσύνη της πατρίδας….

Σίγουρα, αν δεν υπήρχε αυτός,  μπορεί εμείς στα σχολεία μας ακόμα να διδασκόμασταν από την πρώτη δημοτικού τα ελληνικά στην καθαρεύουσα αντί στη δημοτική, κάτι που σε κανέναν μας δεν θα άρεσε...

Ευτυχώς που υπήρξε ο Ψυχάρης!

Υπόγειες διαδρομές...

 Η ιστορία ρέει  στις φλέβες μας. Πως αλλιώς να εξηγηθεί ότι ονόματα και αξίες του παρελθόντος επανέρχονται συνειδητά ή ασυνείδητα  μέσα σε σύγχρονες δραστηριότητες  όπως:

•  Η Κυβέλη. Η ποδοσφαιρική ομάδα «Κυβέλη» ιδρύθηκε το 2009 από τον Μάρκο Προγούλη και στα τμήματά της συμμετέχουν  άτομα από 8 ‘έως 55 ετών. Τόπος προπόνησης και διεξαγωγής αγών το Φαφαλίεςιο στάδιο Βροντάδου.

•  Το ξενοδοχείο Κυβέλη.
•  Οι ταβέρνες «Όμηρος» και «Δασκαλόπετρα»

 Τυχαίο; Δεν νομίζω…

Σημεία των καιρών

Ολόκληρη αυτή η περιοχή  με την ιδιαίτερη πολιτισμική της σημασία, δεν αντιμετωπίζεται όπως της αξίζει. Παρά τις κατά καιρούς υποσχέσεις για ανάπλαση της περιοχής, δημιουργία υπαίθριου θεάτρου, Κέντρου Ομηρικών Σπουδών και άλλα παρόμοια, δε διαθέτει ακόμα, ούτε τη στοιχειώδη σήμανση με επεξηγηματικές πληροφορίες  για τον επισκέπτη, ούτε την απαραίτητη καθαριότητα. Κρίμα!